БҰҚÐРЖЫРÐУ ÒšÐЛҚÐМÐÐҰЛЫ - қазақтың ұлы жырауы, 18 Ò“. жоңғар баÑқыншыларына қарÑÑ‹ Қазақ-жоңғар ÑоғыÑының баÑтаушыÑÑ‹ әрі ұйымдаÑтырушыÑÑ‹ атақты Ðбылай ханның арқалы биі, данагөй ақылшыÑÑ‹.
  ÐÑ€Ò“Ñ‹ тегі Ðрғын, оның ішінде Төртуыл ҚаржаÑ. Бұқардың әкеÑÑ– Қалқаман жаугершілік заманда ерлігімен аты шыққан батыр болған.
  Бұқар жыраудың өмірі мен шығармашылығы Ðрқа өңірімен тығыз байланыÑты.Бұқар жырау қазақ халқының Жоңғар баÑқыншылығы тұÑында, елдің болашағы қыл Ò¯Ñтінде тұрған кезде өмір Ñүріп, Ñол алмағайып замандағы күрделі мәÑелелерге өз жырларымен жауап бере білді. ОÑындай ауыр Ñәттерде Ðбылай ханға Ð´Ò±Ñ€Ñ‹Ñ ÐºÐµÒ£ÐµÑ беріп, ел-жұртты баÑқыншы жауға қарÑÑ‹ күреÑте біріктіруге, бір тудың аÑтына топтаÑтыруға күш Ñалды. Өзінің ÑаÑÑи-әлеуметтік мәнді жыр-толғауларымен Ñол жалынды күреÑтің жыршыÑына айналды. ОÑÑ‹ мақÑатта ол Ðбылай ханды бірден-бір қажетті баÑшы Ñанап, оған халық бірлігін Ñақтап қалатын көÑем тұрғыÑында үлкен Ñенім артты. Жырау Ñол азаттық жолында өлімге Ð±Ð°Ñ Ð±Ð°Ð¹Ð»Ð°Ð¿, ерліктің небір ғажайып
үлгілерін көрÑеткен хан мен оның батырларын жырға қоÑып, олардың Ó©ÑˆÐ¿ÐµÑ Ó™Ð´ÐµÐ±Ð¸ бейнелерін жаÑады.
  Бұқар жыраудың толғаулары, шын мәнінде, Ðбылай дәуірінің айнаÑÑ‹.  Заман келбеті, Отан тағдыры, Ð±Ð¾Ð»Ð¼Ñ‹Ñ ÑˆÑ‹Ð½Ð´Ñ‹Ò“Ñ‹, ел тұтқаÑын Ò±Ñтаған аÑқан қолбаÑшы, біртуар баһадүр, үздік мәмілегер, зерделі  мемлекет баÑшыÑÑ‹ Ðбылай ханның жортуыл-жорық күндеріндегі  іÑ-қимылдары, ұлтының ұлы мұраттар жолындағы ізгі, жалынды күреÑÑ– — жырау мұраларында шынайы шыншылдықпен Ñуреттеледі.  ӘÑіреÑе, Бұқар жырау толғауларында РеÑей империÑÑының отарлаушылық, баÑқыншылық ÑаÑÑаты, зұлымдық әрекеттері әшкереленеді.
 Бұқар жырау мұÑылманша  хат білген, Ñауатты болған. Заманындағы Ñыншылар оны «көмекей әулие» деген. Сөйлегенде көмекейі бүлкілдеп, аузынан тек өлең Ñөз төгіледі екен. Суырып Ñалып айтқан  толғауларын қағазға түÑірген, түÑірмегені белгіÑіз. Бізге жеткен 1200 жолдай мұраÑының барлығы да ел аузынан жазып алынған.
Жырау мұраÑын алғаш жариÑлаушы, оны Ð¾Ñ€Ñ‹Ñ Ð¾Ò›Ñ‹Ñ€Ð¼Ð°Ð½Ð´Ð°Ñ€Ñ‹Ð½Ð° кеңінен таныÑтырған Шоқан Уәлиханов. Бұқар жырау мұраÑына Г.Потанин де ерекше көңіл бөліп, «Төртуылдың төрт ұлы тауды жайлап» толғауының орыÑшаға аударылған нұÑқаÑын жариÑлаған. Ðл Г.Потаниннің өз жазбаларында кездеÑетін енді бір топ өлеңді арнайы тапÑырмамен Имантай Сәтбайұлына жаздыртып алып жариÑлаған.
 Ðлғаш рет ғылыми-зерттеушілік Ñипатта бағалауға талап жаÑаған Мәшһүр ЖүÑіп Көпеев болды. Оның «Қара меÑ» аталатын әдеби мұра үлгілерін жинаған қолжазба кітабында «Ðқын-жыраулар мұраÑы» бөлімінде жырау өмірі мен ататегі туралы дерек тұңғыш рет айтылады.
 Бұқар мұраÑын жинап-жариÑлау мен зерттеуді қолға алуға қадам жаÑап, баÑтама Ñалған Мұхтар Әуезов еді. 1930 жылдардың баÑында Бұқардың ақындық мұраÑының жариÑлануы мен зерттелуін қолға алған Сәкен Сейфуллин болды. Сондай-ақ, Бұқар жырау мұраÑын жинауда, жариÑлауда және зерттеуде Òš. Халид, Òš. Жұмалиев, Òš.Мұқаметқанов, М.Мағауин, Ð .Сыздықова Ñекілді ұлт зиÑлылары еңбек Ñіңірді.
 Жыраудың толғауларын Пекиннен белгілі тарихшы Мұхтархан Оразбайұлы тауып, 12.07.1990 жылы әдебиетші ÐÒ›Ñелеу Сейдімбеков «Ðна тілі» газетіне жариÑлады. 1992 жылы Ðлматыда ғалым Мұхамедрахым  Жармұхамедұлының жинақтауымен «Бұқар жырау Қалқаманұлы шығармалары», 2008, 2012 жылдары Қарағандыда оÑÑ‹ жинақ екінші-үшінші рет жарық көрді. 2013 жылы Қарағанды «Болашақ-БаÑпаÑынан»  «Бұқар жырау» ÑнциклопедиÑÑÑ‹ шықты. 2014 жылы ҚарМУ баÑпаÑынан «Бірінші тілек тілеңіз» атауымен шығармалары мен тарихи, әдеби зерттеулер енген жинақ шықты.
 Бұқар жырау Қалқаманұлы бұрынғы УльÑнов ауданы Озерное ауылына жақын /бүгінде баба еÑімімен аталады/ Далба тауына жерленген.